رپ امروز امریکا با دهه نَوَد چه تفاوتی دارد؟

ترجمه‌ای آزاد از یادداشت Evolution of Rap منتشر شده در سال ۲۰۱۴

حتی برای کسانی که با رپ و موسیقی هیپ‌هاپ آشنایی چندانی ندارند هم فضای کنونی این ژانر شبیه گذشته نیست. آثار شناخته شده قبل از ۲۰۰۵ نسبت به آثار ده سال گذشته کاملاً قابل تمیز دادن است و مشخص است که هنرمندانی که در دهه ۹۰ وارد صحنه شدند نُرم‌های متفاوتی را دنبال می‌کردند.

آثار گذشته یا حول مفهومی موسوم به سیاستهای محله‌ای یا hood politics شکل میگرفتند اصطلاحی که Nas در اثر معروفش One Mic به آن اشاره کرده بود و یا اینکه اغلب هنرمندها پرسونای گنگستر برای خود می‌ساختند و اصلاً رپرهایی شناخته شده ای مانند Notorious B.I.G یا Jay-Z خود در کار توزیع مواد یا کارهای خلاف دیگر بودند. 

تنها یک دهه بعد، آهنگهایی ساخته میشد که موضوع آنها به کل فرق داشت و رپرها از پسزمینه‌های متنوع‌تری می‌آمدند. رپرهایی مانند Macklemore آثار موفقی را بیرون دادند که درباره موضوعاتی تابو مانند همجنسگرایی بود یا کسی مثل Drake نشان داد که Thug بودن دیگر لازمه موفقیت نیست. در واقع خود او در مصاحبه‌ای اعتراف کرد که تو محل بچه مثبت جمع به حساب میامده. در حقیقت شاهد این هستیم که همه چیز از تعریف حاکم بر رپ جریان اصلی فاصله گرفته و پرسونای هنرمند در ده سال اخیر تغییر کرده و تکامل یافته است. هرچند برخی از ویژگیهای این تکامل واضح و بدیهی است ولی در واقع ریشه آنها را باید در تغییرات عمیق تر در رابطه اجتماع و موسیقی جستجو کرد. 

شعرها و جامعه

احتمالاً بزرگترین تفاوت بین رپ دهه ۹۰ و امروز در اشعار آنهاست. رپ گذشته عمدتاً تنوع موضوع بسیار کمی داشت. در نتیجه هر هنرمندی که میخواست پله‌های ترقی را طی کند میبایست خود را در درون این بازه محدود تعریف و ارائه میکرد. موضوعاتی مثل خشونت، جرم و زندگی در فقر. رالی رامیرز مدیر چارت بیلبورد هیپ‌هاپ میگوید رپرهای دهه ۹۰ پرسونا سازی می کردند. پرسونایی که مبلتی بر Thug و گنگ بود. همین باعث میشد در گذر زمان اغلب رپرهای شبیه هم باشند. رپ داستانی بود درباره زندگیهایی در حاشیه  و گنگ بودن که باعث میشد دیواری زخیم بین آنها و سبک پاپ و راک کشیده شود.

 پاپا سیمز ترانه سازی که در Bad Boy Record فعال بود میگوید با نوشتن عریان در مورد خشونت و مواد رپرهای آن دوران می خواستند به مخاطب حالی کنند که علت همه اینها تنازع برای بقا و زنده ماندن است. البته این قضیه درست هم بود چون سالهایی اول رپ همین زندگی در فقر و محیط جرم و جنایت بود. Style P در اولین آلبوم خود «گنگسترها و جنتلمنها» در سال ۲۰۰۲ ادعا میکند بهترین چیزی که بعد از دوران وحشتناک کودکی که در فقر و آزار برایش اتفاق افتاده وارد شدن به کسب و کار مواد مخدر بوده چون هر چیزی را که آرزویش را داشته بهش داده است. 

یک دهه بعد اشعار رپ همچنان داستان زندگی رپرهاست اما اینبار متنوع تر. انگار که هرکسی داستان خود را دارد و لازم نیست الزاماً برچسب زندگی در فقر و نداری روی پیشانیت خورده باشد تا لیبل موسیقی با تو قرارداد امضا کند. در واقع تعریف رپر و داستانی که از خود میگوید از اواسط دهه ۲۰۰۰ گسترده تر و متنوع تر شده است. رامیرز شروع این تغییر را آلبومهایی مانند College Dropout از Kanye میداند. آلبومی که بجای تمرکز بر مواد و خشونت و خیابان، از مذهب و علاقه رپر به موسیقی حرف میزد. 

بعد از انتشار اولین آلبوم Kanye رپرهای بیشتری از پرسونای گنگ فاصله گرفتند و سعی کردند شخصیت فردی خود را بسازند. اکثر رپرهای امروز در مورد همه چیز از خرید اجناس دست و دوم و خیریه گرفته تا زندگی لاکچری میخوانند. حتی با وجود اینکه سکس بیش از پیش در رپ جریان اصلی رواج پیدا کرده ولی هنرمندانی هستند که  دیگر از اینکه وجهه نرم و رمانتیک رابطه را بازگو کنند شرم و هراسی ندارند. در Power Trip آهنگ پربازدید J Cole او از اینکه عشق قویترین مخدر است میخواند یا Drake در Shot for Me میگوید از اینک هیچوقت در رابطه خیانت نکرده است. در واقع برخلاف خشنونت و بیقانونی رپ در دهه‌های قبل، امروز هنرمندان با اینکه زن ستیزی همچنان در آثارشان حضور دارد ولی نگاه رمانتیک و نرمتری دارند. 

شبکه های اجتماعی و اینترنت

اینترنت و به ویژه نقش شبکه های اجتماعی نمایه‌ای از توسعه جامعه است. سایت‌هایی مانند فیسبوک که کاربران در آنها مدام پستها و عکسهای خود را به اشتراک میگذارند درواقع تاکیدی قوی بر افزایش نیاز به خود بیانگری و فردیت است. علاوه براین آسانی ارتباط با افرادی که اشتراکاتی با کاربر دارند به شکل‌گیری جماعتهای مجازی کمک کرده است. قبل از ظهور شبکه های اجتماعی تنها ابزار هنرمند برای درست کردن پایگاه طرفداری از طریق جلب توجه شرکتهای موسیقی بود. با توجه به تعداد بسیار کم شرکت بزرگ در موسیقی، تاثیر این تمرکزگرایی را در آثار دهه ۹۰ مشاهده کردیم. اما هنرمندان جدید دیگر نیازی به agent هایی که آنها را به شرکتها وصل میکردند ندارند. در واقع اگر بدانند که چگونه از ساندکلاد و یوتوب درست استفاده کنند میتوانند خود را به جامعه مخاطب برسانند. رامیرز میگوید در بسیاری از موارد شبکه‌های اجتماعی جای استعدادیابهای شرکتهای موسیقی را گرفته‌اند.

این عدم وابستگی به شرکتها موسیقی دست هنرمند را در ساخت موسیقی و پیامی که میخواهد به مخاطب بدهد باز گذاشته است. یک مورد خوب در اینجا Immortal Technique است که از سال ۲۰۰۲ چند آلبوم منتشر کرده و برای هیچ یک با شرکتی قرارداد امضا نکرده است. برای همین توانسته موضوعات سیاسی و اجتماعی مناقشه برانگیز را در کارهایش استفاده کند. البته همه هنرمندانی با شرکتها قرارداد امضا نمیکنند به سمت موضوعات مناقشه برانگیز نمیروند ولی توانسته‌اند پایگاه مخاطب وفاداری را از طریق همین شبکه‌های اجتماعی برای خود دست و پا کنند.

زیرزمینی در برابر جریان اصلی، گذشته و حال

از آنجایی که شبکه‌های اجتماعی زمینه را برای دیده و شنیده شدن بیشتر هنرمندان فراهم کردند رابطه آنها با رسانه‌های رادیو و تلویزیون به کلی تغییر کرد. رامیرز میگوید رپ زیرزمینی دهه ۹۰ در مقایسه با جریان اصلی که تمرکزش روی ساخت پرسونای Thug و گنگ بود، تلاشش را تنها بر آگاهی سیاسی و اجتماعی گذاشته بود. گروه مثل پابلیک انمی نمونه خوبی از این گروها است. اما حالا با کمک رسانه‌های اجتماعی این تک بعدی بودن از روی جریان اصلی برداشته شده و تمرکز بر روی بیان و انعکاس شخصیتی و فردیت خود هنرمند رفته است.  هر چقدر موضوع ترانه جهانی‌‌تر و همه شمول‌تر باشد استقبال از آن در دنیا بیشتر خواهد شد و به همین ترتیب رپرها در سالهای اخیر توانستند به مخاطب بسیاری دست پیدا کنند.

حتی رپرهای مستقلی که با شرکتهای اصلی کار نمیکنند همچنان میتوانند  از نظر مالی موفق باشند. از ۷۵ آلبوم چارت بیلبورد در سال ۲۰۱۰ حدود ۱۵ درصد آنها از جریان اصلی نبودند. هنرمندان مستقل با وجود اینکه شانس کمی برای پخش در رساناهای جریان اصلی دارند ولی بخاطر داشتن مخاطب هرچند کم و خاص ولی وفادار میتوانند از نظر مالی در حد خود موفق باشند.  یکی دیگر از علل موفقیت رپ در سالهای اخیر همکاری میان آرتیستها رپ و کار مشترک با خوانندگان ژانرهای دیگر است. رامیرز می‌گوید آهنگهایی که به بالای چارت میرسند ترکیبی از ژانرهای مختلف‌اند. در واقع شرکتهای بزرگ رپرها رو تشویق می‌کنند تا با خوانندگان پاپ کار کنند، بیت رقصی بیشتری استفاده کنند تا به موفقیت در جریان اصلی دست پیدا کنند.

چه چیز هنوز عوض نشده

البته ویژگیهایی در رپ هنوز بعد از دهه‌ها عوض نشده است. پاپا سیمز میگوید اغلب رپرهای موفق مثل Eminem و Jay Z و Lil Wayne از دهه نود شروع کردند و در بالاترین سطح بودنشان بخاطر تعهدشان بر ارتباط صادقانه با مخاطب و سخت کوشی است. آنها شرکت خود را زدند و در کنارش برای تامین مالی آنها به فعالیت هنری خود ادامه دادند. سیمز میگوید رپر باید بتواند در پیامی که میخواهد برساند استوار باشد تا مخاطب با این همزادپندازی و ارتباط برقرار کند. در غیر این صورت فراموش خواهد شد. به قول رامیرز، 50 Cent چوب صادق نبودنش را میخورد. او در ابتدا تصویر بسیار محکم و قوی از خودش ساخته بود. اما وقتی مخاطب خواست بیشتر با او به عنوان یک فرد آشنا شود زود تو ذوقش خورد. در واقع او نتوانست به خواست مخاطب امروز یعنی صداقت پاسخ دهد و از جریان اصلی کنار رفت.

به عبارت دیگر اصولی وجود دارد که هنرمند بدون آنها در طولانی مدت موفق نمی‌شود. رامیزر پیش‌بینی می‌کند تا زمانی که رسانه‌های اجتماعی گسترش پیدا می‌کند درها برای تیپ‌های شخصیتی و استایلهای مختلف در رپ باز است و حتی کار برای هنرمند مستقل آسانتر خواهد شد. هر روز هنرمندان بیشتری راه خود را برای رسیدن به جریان اصلی موسیقی پیدا می‌کنند و رپ روز به روز پر مخاطبتر خواهد شد.