پنجشنبه ۲۶ مرداد ۱۳۹۶ در برنامه دورهمی که از شبکه نسیم پخش شد، نامی از چند رپر برده شد و محتوای کارهای آنها مورد شوخی و انتقاد قرار گرفت که واکنشهایی را در فضای رپ فارسی به همراه داشت. این یادداشت تلاش میکند تا جدا از انتقادهای رایج به برنامه دورهمی، به این شوخی مهران مدیری و نویسنده برنامه بپردازد.مهران مدیری از اویل دهه ۷۰ تا به امروز چندین برنامه طنز تولید کرده است که اغلب آنها در میان گروههای مختلف مردم محبوبیت دارند. انتقاد به سبک زندگی، عادتها و رفتارهای اشتباه مردم در جامعه در کنار نقدهایی به سیستمهای دولتی یا وابسته به آن در حد چهارچوبهای تعیین شده، دورنمایه اکثر آثار مدیری بوده است. به این اعتبار، شوخی هایی نظیر آنچه در برنامه دورهمی مذکور بیان شد برآمده از همان نگرش انتقادی به رفتارهای گروهای محتلف مردم است که در اینجا با نام بردن از تعدادی از رپرها گفته شده اند. در نتیجه صحبتهای مدیری را باید فراتر از یک شوخی ساده در نظر گرفت و به دنبال چرایی آن رفت. وگرنه شکی نیست که جامعه رپ فارسی باید ظرفیت یک شوخی ساده یا فراتر از آن انتقادی مستدل را داشته باشد.
آیا پلاتو نوشته شده نشانی از شکاف نسلی است؟
وقتی این پلاتو را مهران مدیری بیان میکند میتوان تصور کرد که پای همان موضوع قدیمی شکاف نسلی در میان باشد. شکافی که با توجه به اختلاف سنی مهران مدیری با جامعه رپ فارسی و سلیقه موسیقی او که تمایل به موسیقی سنتی ایرانی دارد، قابل درک است. اما آنچه را که با دقت بیشتر میتوان جستجو کرد و مورد پرسش قرار داد، گروه نویسندگان برنامه دورهمی است. با توجه به آنچه در رسانه ها آمده است این گروه نویسندگان شامل امیر وفایی، الهه زارع نژاد، محمد صفاجویی، هدی ایزدی، سعید هوشیار، احسان ابراهیمی، زهرا افشار و فاطمه راست‌گفتار میشود که تیم جوانی است با سابقه همکاری در کارهای گذشته مدیری و همچنین ستون طنز نشریاتی مانند قانون. در واقع بخشی از اقبال عمومی از این مجموعه در میان جوانان هم بخاطر همین نگاه نو در تیم نویسندگی و تسلط بر ادبیات رایج در میان جوانان و شبکه های اجتماعی است. در بخشی از همین پلاتو نامی از شاهین فلاکت برده میشود که با توجه به سالها فعال نبودن این رپر، نشان از آگاهی نسبی نویسنده احتمالاً جوان از جریان رپ فارسی است.
برای تخریب کسانی که نمیپسندی آنها را یک کاسه کن
یکی از شگرد های تخریب و جنگ روانی که در رسانه به وفور استفاده میشود، یکی کردن تمام طیفهایی است که با آنها مخالف هستید. سپس ویژگی «منفی» یکی از آنها را میدانید افکار عمومی نیز با آن مخالف است را با حالتی مبالغه آمیز برجسته کنید و مانند برچسبی بر روی تمامی طیفهای مخالف قرار دهید. در آخر نیز با دست آویز همان ویژگی اصطلاحاً منفی به آنها بتازید و تخریب کنید. آنچه در برنامه دورهمی اتفاق افتاد کم و بیش به همین شکل است. هرچند استفاده از واژه های تخریب و دشمنی یا مخالف، با فرض عدم آگاهی نویسنده پلاتو اغراق آمیز است اما شیوه کار همان است. نویسنده با فرض عدم آگاهی از جریانها و طیفهای مختلف رپ فارسی و محتوای آثارشان میگوید «ترانهِ هیچی توش نیست» و «ته حرفش اینه که تحمل دنیا بدون تو برای من سخته». این در حالیست که که توقع میرود یک برنامه فرهنگی آن هم از هنرمندی مانند مهران مدیری که سابقه ساخت چندین اثر طنز انتقادی دارد، هوشمندانه کلیشه های موجود از یک جریان مانند رپ فارسی را در ذهن کسانی که همچنان ذهنینت کلی گرا و غلط از آن دارند را شکسته و تصویر صحیح ارائه کند.
معیار دوگانه و تخریب آنهایی که رسانه ای ندارند
جملاتی مانند «ترانهِ هیچی توش نیست» و «ته حرفش اینه که تحمل دنیا بدون تو برای من سخته» را میتوان از قرار در آثار کسانی جستجو کرد که در برنامه قبلی دورهمی جلوی دوربین آمده اند و اتفاقاً مورد تشویق مهران مدیری قرار گرفته اند. هنرمندانی مانند علی عبدالملکی، بهنام صفوی، حامد همایون و مجیدی اخشابی نه تنها پا روی صحنه برنامه گذاشته اند بلکه آثار خود را نیز بر روی آن اجرا کرده اند. کسانی که صدایشان از صدا و سیما بخش شده، آثارشان به صورت مجاز به فروش میرسد، کنسرت برگزار میکنند و مدام در مجلات و رسانه ها با آنها مصاحبه میشود. برنامه دورهمی نیز هم راستا با سایر رسانه های جریان اصلی اغلب کسانی را نقد میکند و به سخره میگیرد که قدرت یا رسانه ای برای پاسخگویی ندارند. به قول معروف تنها «زورشان به ضعیفترها میرسد»
گذر از جنگهای لفظی و استفاده از فرصت پیش آمده
بعد از پخش برنامه دورهی ویدئوهایی از قسمت مربوط به جامعه رپ فارسی از آنها جدا شد و در شبکه های اجتماعی دست به دست شد. مخاطبین هم مانند سایر پدیده های رسانه ای شده، به آن واکنش نشان دادند. اما آیا واکنش به این صحبتها باید در حد عصبانیت آنی و حمله به مهران مدیری بماند و دو روز بعد فراموش شود؟ آیا مشکل مهران مدیری است؟ آیا جامعه رپ باید بر روی چیزی که خود میداند اشتباه است و به آن آگاه است تمرکز کند؟ جامعه رپ میداند که از این دست صحبتها پیش از این هم بارها گفته شده است. پس بهتر است بجای عکس العمل آنی و احساسی از این فرصت برای شکستن کلیشه های رایج که در وجه خوش بینانه آن حاصل شکاف نسلی و یا عدم آگاهی جامعه است، استفاده شود. امروزه شبکه های اجتماعی نظیر توییتر فضایی است که بسیاری از اهالی رسانه مانند خبرنگاران یا فعالین اجتماعی و حتی مسئولین در آن حضور دارند. پس میتوان با استفاده از پستها و توییتها نظر خود را در مورد رپ فارسی و تاثیر آن در زندگی خود را بگویید و در عین حال با جملات مستدل و بدون توهین به صحبتهایی نظیر جملات مهران مدیری در برنامه دورهمی پاسخ دهید و با بهره گرفتن از هشتگهای هماهنگ و مناسب آن را اصطلاحاً ترند کنید.
دونده 