Payola یا پول میدم آهنگم رو پخش کن

موسیقی به عنوان یک صنعت پدیده است مخصوص به دنیای مدرن. صنعتی که موسیقی به عنوان محصول هنری،  تنها یکی اجزای آن است. مانند بسیاری دیگر از پدیده های دنیای مدرن، نوع تکامل یافته صنعت موسیقی به همراه تمامی کسب و کارهای اطراف آن را میتوان در تاریخ مدرن ایالات متحده جستجو کرد. کشوری که پیشوند صنعت را برای اولین بار جلوی اشکال مختلف هنر مانند سینما و موسیقی قرار داد و آنها تبدیل به کسب و کارهایی پر سود کرد. در این یادداشت به یکی از آسیبهای شناخته شده صنعت موسیقی از جمله هیپ هاپ یعنی Payola که اولین بار در امریکا بر سر زبانها افتاد، نگاهی میاندازیم.

دو گروه در صنعت موسیقی عصر مدرن نقش عمده را بازی میکنند. اول شرکتهای تهیه کننده موسیقی یا Record Lable ها هستند که با همکاری هنرمندان محصولی مانند تک آهنگ یا آلبوم را تولید میکنند و دوم شرکتهای رسانه ای پخش هستند که این محصول را به مخاطب ارائه میکنند. این دو نقش در طول سالها با رشد کسب و کار و تغییر تکنولوژی صورتهای مختلفی به خود گرفته اند، اما کارکردشان تقریبا همیشه ثابت ماند است. از اوایل قرن بیستم تا اواخر دهه۸۰ رادیوها بزرگترین پخش کننده موسیقی بودند. هر کدام از ایستگاه های رادیویی  DJ های داشتند که بنا به سلیقه و دانش خود نوعی از موسیقی مانند، R&B، Jazz، Country را برای مخاطب خود پخش میکردند و مسلماً از راه پخش آگهی درآمدزایی داشتند. در واقع این DJ ها بودند که با توجه به هوش و درک بالای خود از موسیقی، آهنگهای مختلف موجود در بازار را ( که در آن زمان به صورت صفحه های گرامافون بود)انتخاب میکردند تا مخاطبان بیشتری را به سمت خود بکشانند و البته مهمتر از آن باعث فروش بیشتر آن آهنگها در بازار میشدند. از این رو، شرکتهای تولید موسیقی هم بخشی به نام Promotion داشتند که وظیفه اش ملاقات با DJ ها و ارائه آهنگهای به آنها بود. ولی نهایتاً این DJ ها بودند که بنا به سلیقه خود آهنگی را برای پخش انتخاب میکردند. در میان همین ارتباطات بود که Payola شکل گرفت. به این صورت که Promoter ها به DJ برای مثلاً ۱۰۰ بار پخش در هفته مبلغی را به صورت زیرمیزی پرداخت میکردند. این مبلغ بسته به پرمخاطب بودن ایستگاه رادیویی و DJ متفاوت بود، اما هر چه بود بسیاری از DJ اعتبار هنریشان را فدای درآمد بیشتر کردند. بعد از لو رفتن مواردی از Payola در دهه ۵۰ کنگره امریکا این کار را به عنوان جرم تعریف کرد. اما جای شکی نیست که این قضیه در سالهای بعد و تا همین امروز همچنان به اشکال مختلف وجود دارد و هر چند سال یکبار مواردی از آن افشا میشود. به طور مثال در سال ۲۰۰۵ شرکتهای سونی، یونیورسال و وارنر موظف به پرداخت  ۵ تا ۱۲ میلیون دلار به عنوان جریمه شدند و نام هنرمندانی در این میان به رسانه ها نیز درز کرد.  Bow Wow یا Iggy Azalea جزو رپرهایی هستند که نامشان در این میان به چشم میخورد. Payola البته متوقف به ایستگاههای رادیویی نماند. با آغاز کاناهای تلویزیونی موسیقی مانند MTV، ورود اینترنت و گسترش وب سایتهای پخش موسیقی و البته بزرگتر و انحصاری شدن شرکتهای تولید موسیقی (که توضیح آن نیاز به یادداشت جداگانه دارد)، روشهای Payola نیز پیشرفته تر و سازمان یافته تر شد. بطور مثال در مورد Iggy، شرکت رادیویی Clear Channel با هماهنگی شرکت تولید کننده، آهنگ Fancy را ۱۵۰ بار در هفته به مدت شش هفته از ۸۴۰ ایستگاه رادیویی اش پخش کرد. شاید از نظر عده ای پدیده Payola امری بدیهی بنظر برسد. به این صورت که شرکتی برای فروش بیشتر محصول هنری خود پولی را به شرکتهای پخش کننده پرداخت و مخاطب هم با شنیدن آهنگ ترغیب به خرید آهنگ یا رفتن به کنسرت آن هنرمند میشود. اما چند نکته در این مورد قابل تامل است:

خوشبختانه با گسترش اینترنت و ارائه مستقیم آثار توسط هنرمندان گام مثبتی در شکسته شدن این فضا برداشته شده است. اما رسانه ها همچنان نقش زیادی در عادت روزانه موسیقی مردم از جمله در ایران بازی میکنند. در مورد موسیقی رپ ایران هم این قضیه میتواند صادق باشد. هرچند وجود Payola در میان وب سایتهای و شبکه های بخش موسیقی رپ فارسی تقریباً محرز است ولی مسلماً نمیتوان در مورد آن اظهار نظر قطعی کرد. اظهار نظر در این مورد نیازمند تحقیق بیطرفانه و در ادامه اطلاع رسانی آن توسط فعالین رپ فارسی است.